Wat is Coeliakie?

Coeliakie is een darmziekte. De ziekte bestaat uit een aantasting van het darmslijmvlies en een darmvlokatrofie, waardoor de spijsvertering en de opname van voedingstoffen verstoord raakt.  

Coeliakie wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid voor gluten. Gluten zijn eiwitten die van nature voorkomen in tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut en daardoor ook in alle producten die van deze grondstoffen worden gemaakt of ermee in aanraking zijn gekomen. Hoe langer de ziekte onbehandeld blijft, hoe uitgebreider de beschadiging van de dunne darm en des te ernstiger zijn de verterings- en opnamestoornissen.

Door een glutenvrij dieet te volgen herstelt de binnenwand van de dunne darm zich. Dit dieet geldt voor het leven, omdat bij het weer eten van gluten houdende producten de binnenwand van de dunne darm opnieuw beschadigd raakt. Bijkomende voedingsadviezen zijn afhankelijk van de verterings- en voedselopnamestoornissen van de patiënt. Hierbij kan men denken aan:

• Tijdelijk een lactosebeperkt dieet vanwege gistingsdiarree (ongeveer 50% van de coeliakiepatiënten vertoont een lactose-intolerantie);
• Tijdelijk een vetbeperkt dieet vanwege voorkomende vetdiarree;
• Tijdelijk voedingsstoffen verrijkt dieet vanwege de ontstane slechte voedingstoestand. 

Als de ziekte lang onbehandeld is gebleven is misschien een extra toevoeging van vitamines en mineralen aan de voeding noodzakelijk.

Voor een coeliakiepatiënt dient de voeding volledig glutenvrij te zijn. Dat betekent dat de voeding geen tarwe, rogge, gerst, spelt en/of kamut mag bevatten.

In de praktijk betekent dat geen gewoon brood, geen gebak, geen cake(jes), geen koek(jes), geen deegwaren zoals macaroni, spaghetti, vermicelli etc.. Ook veel industrieel bewerkte producten waarin tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut zijn verwerkt kunnen niet meer gegeten worden. Hierbij moet worden gedacht aan (bijna) kant en klare sauzen, instantsoeppakketen, sommige vleeswaren, gepaneerde vlees of vis.

Tijdens het klaar maken van het eten en het opdienen hiervan moet worden voorkomen dat glutenvrije voeding in aanraking komt met gluten houdende voeding. LET OP: Zelfs medicijnen en voedingssupplementen, kunnen gluten bevatten!!! Elk spoortje van gluten kan voor een coeliakiepatiënt op den duur schadelijk zijn. 

Hoe wordt coeliakie vastgesteld?

De gevolgen van de aantasting van het darmslijmvlies en de vlokatrofie zijn dat je spijsvertering en de opname van voedingsstoffen verstoord raken. Dit kan zich uiten in verschillende klachten. Daarom is het voor (huis)artsen lastig om coeliakie vast te stellen omdat niet iedere coeliakiepatiënt dezelfde klachten vertoond. Klachten die kunnen wijzen op coeliakie zijn:

Als de arts een vermoeden heeft van coeliakie zal worden gestart met een bloedonderzoek.

LET OP: Indien u voor uzelf al conclusies hebt getrokken en daarom uit uzelf al bent gestart met een glutenvrij dieet is het mogelijk dat in uw bloed geen antistoffen meer worden aangetoond. Er zal dan vaak geen verder onderzoek meer plaats vinden.

Indien in het bloed antistoffen worden aangetroffen zal een dunne darmbiopsie worden uitgevoerd. Dit is een kleine (maar nare) ingreep waarbij men de binnenwand van uw dunne darm onderzoekt. Men neemt kleine stukjes weefsel weg en neemt enige foto’s. Naar aanleiding van dit onderzoek wordt door de behandelend arts (kinderarts of MDL-specialist) vastgesteld of u gediagnostiseerd bent als coeliakiepatiënt.

Coeliakie in de praktijk:

Bij het starten van een glutenvrij dieet zijn de darmen vaak nog gevoelig. In dat geval is het verstandig in het begin voorzichtig te zijn met het nuttigen van vetten, peulvruchten, gedroogd fruit, noten, zaden, vruchtensappen, koolsoorten, uien, stroop, appelstroop, kruiden en specerijen. Ook de aanwezigheid van lactose (melksuiker) kan tot ongemak leiden. Vaak is dit tijdelijk totdat de darmen weer lactase bevatten. In plaats van melk en melkproducten is het mogelijk deze te vervangen door calcium verrijkte sojaproducten.

Raadpleeg bij start van het glutenvrije dieet een diëtist(e) die u de weg kan wijzen in de wereld van glutenvrije producten en zoek informatie en/of hulpmiddelen bij de Nederlandse Coeliakie Vereniging: https://www.glutenvrij.nl

Indien u vegetarisch bent dient u extra attent te zijn. In de vegetarische keuken zijn vlees vervangende producten vaak gluten houdend. Denk hierbij aan Seitan, gemarineerde tofu, gemarineerde tempé en of groenteburgers.

Bij kleine kinderen geldt dat er aandacht moet zijn voor het omgaan met (kleur)potloden, stiften, wasco, lijm, klei (stoep)krijt en (vinger)verf. Niet kauwen op de achterkant van het potlood en goed handenwassen na het tekenen met wasco, krijt, etc. Meld dit ook bij de leerkrachten van school en de leidsters op het kinderdagverblijf en/of de BSO.  

Let eveneens op met het gebruik van make-up (lippenstift en gezichtspoeders), kijk de ingrediënten van je tandpasta na, lik geen gegomde lijmranden van enveloppen en/of postzegels en was je handen goed na gebruik van plakband/tape.